Gazze’de Mısır’ın arabuluculuğu ile ateşkes sağlamak (en azından şimdilik) mümkün olmadı. İsrail saldırıları devam ediyor. Ölen ve yaralanan Filistinlilerin sayısı artıyor. Bu satırlar yazıldığı sırada Gazze’de ölü sayısı 202, yaralı sayısı 1500’dü. Bir İsrailli sivil de hayatını kaybetti. İsrail’in sınırlı bir kara harekatı başlatması bekleniyor. Kara harekatı daha fazla ölüm ve yıkım anlamına gelecek. İsrail, Hamas yöneticilerini hedef alıyor. Bu durumda Hamas yöneticileri roket saldırılarını sürdürerek kahramanca ölmeyi tercih edecekler. Bu da çatışmaların uzaması anlamına geliyor. Faturayı 2 milyona yakın Gazze halkı ödüyor ve ödeyecek.
Bilindiği gibi Gazze açık hava hapishanesini andırıyor. Ekonomik durum zaten kötüydü. Şimdi daha da kötü oldu. Akaryakıt, elektrik, ilaç gibi temel ihtiyaçlar yok gibi. Uzun zamandır maaş alamayan çok sayıda insan var. 2012’de İsrail ile Hamas arasında imzalanan ateşkes anlaşmasından sonra bölgede görece bir iyileşme yaşanmıştı. Şimdi, durum tam bir felaket. Bu durumda Hamas’ın amacı Gazze etrafındaki ablukayı kaldırmaktır. Hamas nedeniyle İsrail’in 2 milyon insanı cezalandırması kabul edilemez bir durum. Ama, dünya bu duruma seyirci kalıyor. Arap devletleri de buna dahil. Gazze bölgesine yardım edebilecek durumda olan Arap ülkesi Mısır’dır. Ancak, Mısır’daki yeni Sisi iktidarı Hamas’ı Müslüman Kardeşler’in devamı olarak gördüğü için yardımda bulunmuyor. İsrail’in Gazze’ye uyguladığı ablukayı kaldırma talebi haklı bir taleptir. Şimdiki kriz çerçevesinde Hamas’ın bunu sağlaması pek mümkün değil.
Peki, İsrail ne istiyor? İsrail, Gazze bölgesinden kendi topraklarına füze atılmasının durdurulmasını istiyor. İsrail’in güneyinde yaşayan insanlar füze korkusu ile yaşıyorlar. Şimdiki kriz, Hamas’ın elinde daha uzun menzilli füzeler olduğunu, Tel Aviv’in de hedef olabileceğini gösterdi. Bu durum İsrail hükümetini çok zor durumda bırakıyor. Gazze’ye uygulanan ablukanın bir nedeni dışarıdan Hamas’a füze ve silah gönderilmesini engellemektir. Belli ki 2012’den günümüze kadar bir miktar füze ve silah bölgeye ulaştı. Bunların İran’dan geldiğine inanılıyor. Fakat İsrailli uzmanlar şimdiki krizde kullanılan füzelerin çoğunun Gazze içinde üretildiğini belirtiyorlar. 2012’den bu yana Hamas’ın Gazze içinde roket üretme kapasitesinin arttığı sanılıyor. Elbette Gazze’den İsrail’e roket saldırıları sadece Hamas tarafından düzenlenmiyor. Başka küçük gruplar da var. Ama, Hamas istediği zaman roket saldırıları azalıyor. Uluslararası Kriz Grubu tarafından hazırlanan 14 Temmuz tarihli “Gaza and Israel: New Obstacles,New Solutions” (Gazze ve İsrail: Yeni engeller, yeni çözümler) başlıklı analizde aktarıldığına göre 2013 yılında İsrail’e roket saldırılarında büyük azalma olmuştu. Bunu sağlayan Hamas’tı. Şimdi durum tamamen değişti. Hamas elindeki roketleri kullanarak hedeflerine varmaya çalışıyor. İsrail’i askeri olarak yenmesi mümkün değil. Bunu biliyorlar. Amaç, Filistinliler arasında desteği artırmak. Bunu başarıyorlar. Şimdi devam eden kriz nedeniyle Filistinlilerin çoğu Hamas’a sempati duyuyor. İsrail kara harekatı başlatır ve ciddi kayıplara uğrarsa Hamas zafer ilan edebilir. Geçmişte bunu yapmıştı. İsrail bunları bildiği için Hamas’a çok büyük darbe indirmeye çalışabilir. Bunlar tehlikeli senaryolar.
Şimdiki krizde ne Hamas İsrail’i yenilgiye uğratabilir, ne de İsrail Hamas’ı tamamen yok edebilir. Hamas, Filistin toplumunda bir gerçekliktir. Gazze’de barış sağlanması ve İsrail-Filistin anlaşmazlığına çözüm bulma çabalarında önemli bir aktör olmaya devam edecek. Peki bu durumda ne olabilir? İsrail, kara harekatı başlatabilir. Bunun riskleri büyük. Gazze’yi yeniden işgal etmeyi ister mi? Sanmıyorum. İkinci olasılık bir ateşkes anlaşmasına varılmasıdır. Uluslararası Kriz Grubu analizinde belirtildiği gibi bu anlaşmanın uygulanması tutarlı olmayabilir. Uzak olmayan bir gelecekte yeni bir kriz patlak verebilir. Kalıcı çözüm Gazze’nin etrafındaki ablukayı kaldıracak, bölge halkına ekonomik refah sağlayacak önlemlerin uygulanması ve İsrail’e füze saldırılarına son verilmesi olabilir. Bunu sağlamak kolay değil. Hem İsrail, hem de Hamas’ın buna istekli olmaları, siyasi irade ortaya koymaları ve bir arabulucunun onlara yardım etmesi gerekir. Taraflar birbirlerine güvenmiyorlar. Şu anda Mısır arabulucu rolünde. Ancak, Mısır-Hamas ilişkileri sorunlu olduğu için iyimser olmak zor.
Umudumuz Gazze’deki katliama bir an önce son verilmesi, hem Gazze halkının, hem de İsrail’in güvenliğini sağlayacak kalıcı bir uzlaşıya varılmasıdır. Gazze’de ölen insanların çoğu sivildir. Aralarında çok çocuk, kadın var. Bu trajedi karşısında dünya sessiz kalmamalı. Gazze halkının acılarının en kısa sürede sona ermesini diliyoruz.
