Yunanistan krizinin gündemi doldurduğu bu günlerde Suriye’den söz etmek doğru mu? Yunanistan konusunda o kadar çok şey yazılıyor ve söyleniyor ki yeni bir şey yazmak zor. Ayrıca durum devamlı değişiyor. Yunanistan tartışmaları devam edecek. Ancak Suriye ile ilgili önemli gelişmeleri gözardı edemeyiz. Türkiye’de giderek yoğunlaşan bir Suriye tartışması var. Suriye’ye yönelik askeri operasyon olasılığından, hazırlıklarından söz ediliyor. Ülke bu haberlerle yatıp kalkıyor. Çeşitli spekülasyonlar var. Suriye’nin içindeki gelişmeler nedeniyle Türkiye’nin bu ülke topraklarında bir “güvenlik kuşağı” oluşturması olasılığından söz ediliyor. Sınıra askeri yığınak yapılmakta olduğu haberleri var. Milli Güvenlik Kurulu toplantısında bu konuların detaylı olarak ele alındığını okuyoruz. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Türkiye’nin, gerektiği zaman, “iç ve dış müdahale” yapabileceğini açıkladı. Hükümete yakınlığıyla bilinen Yeni Şafak gazetesinin Ankara temsilcisi Abdülkadir Selvi, “Suriye’yle savaşa mı giriyoruz?” başlıklı yazısında 110 kilometrelik tampon bölge oluşturma konusunda planların hazır olduğunu yazdı. Türkiye sonuçta ne yapar? Bunu öngörmek zor. Ama belli ki Suriye bağlamında riskli günler bizi bekliyor.
Bu yazıyı yazmamın esas nedeni Suriye konusunda Ürdün’ün de Türkiye benzeri hazırlıklar içinde olduğu yönünde 29 Haziran’da The Financial Times gazetesinde yer alan haberdir. Kuzeyde Türkiye, güneyde Ürdün Suriye toprakları içinde “güvenlik kuşağı” oluşturmaya hazırlanıyorsa konu daha önemli hale gelir. Tartışmalar sadece Türkiye ile sınırlı olsa “iç siyasi hesaplar yapılıyor” denebilir. Ancak işin içine Ürdün de girince konunun rengi değişebilir. Bu nedenle Suriye’ye dikkat etmekte yarar var.
The Financial Times gazetesinin “Ürdün güney Suriye’de tampon bölge oluşturacak” başlıklı haberine göre Ürdün Suriye’nin güneyinde bir güvenlik bölgesi oluşturmaya hazırlanıyor. Bu bölgeye hem Suriyeli göçmenler, hem de Esad rejimi ve IŞİD’le savaşan muhalif güçler yerleştirilecek. Sözkonusu bölge Deraa ve Suwayda illerini kapsayacak ve 2011’de rejim karşıtı ayaklanmanın başladığı yer olan Deraa kenti bu bölge içinde olacak. Ürdün, IŞİD’in kendi sınırlarına yerleşmesinden korkuyor ve çözüm olarak böylesi bir güvenlik bölgesi oluşturmayı planlıyor. Deraa kentinde Esad’a bağlı güçlerin zor durumda olduğu ve geri çekilmek zorunda kalabilecekleri hesaplanıyor. İdlib ve Palmira’nın IŞİD’in eline geçmesi Deraa kentinin geleceği konusunda korkuları artırıyor. IŞİD’in Ürdün sınırına yaklaşması Amman’ı tedirgin ederek önlem almaya zorluyor.
Financial Times’ın haberine göre tampon bölge ile Esad güçleri arasında askeri bir bölge olacak ve buraya halen bölgede savaşan muhalif güçler ve Ürdün’de eğitilen muhalifler yerleştirilecek. Ürdün ordusu bu güçlere destek sağlayacak. IŞİD’e karşı oluşturulan ittifak içinde yer alan ülkelerin bu planları bildiği ve desteklediği de haberde yer alıyor. ABD’nin bu planları destekleyip desteklemediği ise belli değil. Ürdün’ün ABD ile yakın ilişkileri göz önünde bulundurulduğunda Amerikalıların onayı olmadan böylesi bir adım atması zor. Dolayısıyla iş dönüp dolaşıp Obama yönetiminin tavrına bağlanıyor. Bilindiği gibi Obama yönetimi şimdiye dek böylesi planlara sıcak bakmamıştı. Şimdi durum değişir mi? Bekleyip göreceğiz.
Türkiye eskiden beri uluslararası toplumdan Suriye içinde uçuşa yasak güvenli bölgeler oluşturulmasını talep ediyordu. Şimdi Ürdün de gerçekten aynı noktaya gelmişse Türkiye’nin pozisyonu güçlenmiş olur. İki milyona yakın Suriyeli göçmeni barındıran Türkiye Halep bağlamında yeni bir göç dalgası bekliyor. Suriye tarafında bir güvenlik kuşağı oluşturulması durumunda göçmenler bu bölgeye yerleştirilebilir. Göçmenler konusunda Ürdün’ün kafasında da benzeri düşünceler var. Suriye’nin iki komşusunun aynı noktada buluşması yeni dinamikler oluşturabilir mi? Göreceğiz.
Türkiye’de henüz hükümet yok. Suriye’ye asker sokma gibi önemli bir kararın şimdi alınması yanlış olur. Bu konuyu değerlendirip gerekli kararları alacak olan merci yeni hükümet olmalıdır. Financial Times’ın Ürdün haberini okumadan önce “Türkiye Suriye’ye girmez” diye düşünüyordum. Ürdün haberi doğruysa “tampon bölge” oluşturma fikri güç kazanıyor demektir. Yine de sonuçta ABD’nin tavrı belirleyici olacaktır. Özellikle konunun Kürt boyutu nedeniyle ABD’nin Türkiye’nin Suriye’ye girmesine göz yumması zor gibi görünüyor. Nitekim ABD Dışişleri Bakanlığı sözcüsü tampon bölgeye gerek olmadığını açıkladı. Türkiye ve Ürdün, ABD’ye rağmen böyle bir adım atar mı? Çok zor. Türkiye’nin Suriye bataklığına bulaşmaması daha doğru olur.
