Doğu Akdeniz’deki enerji kaynakları konusu arka plan düşmüşken İtalyan enerji şirketi ENI’nin geçen Pazar günü yaptığı açıklama durumu değiştirdi. ENI, Mısır açıklarında Akdeniz’in en büyük doğal gaz yatağını bulduğunu dünyaya duyurdu. Böylece Doğu Akdeniz’de büyük piyango Mısır’a çıktı. Artık Mısır doğal gaz zengini. Zohr isimli doğal gaz yatağında 30 trilyon kübik kadem doğal gaz rezervi bulunduğu belirtildi. Bulunan doğal gaz kaliteli. Bölgenin ruhsatı tamamen ENI şirketine ait. Bu keşif sadece Doğu Akdeniz’in değil dünyanın en önemli doğal gaz keşiflerinden biri. Mısır artık enerjide kendi kendine yeten önemli bir enerji oyuncusu olacak. ENI şirketi bu keşiften büyük kazanç elde edecek. Hem Mısır, hem de bölge açısından analiz edilmesi gereken bir gelişme.
ENI, yeni keşfin Mısır’ın onlarca yıllık doğal gaz ihtiyacını karşılamasına yardımcı olacağını belirtti. Demek ki bulunan doğal gaz öncelikle Mısır’ın enerji ihtiyaçlarının karşılanması için kullanılacak. Yatağın kıyıya ve mevcut doğal gaz hattına yakın olması maliyetleri düşürecek. ENI, doğal gazın 2020’ye kadar Mısır piyasasına ulaşmasını bekliyor. Mısır doğal gazı, dünya enerji piyasalarının durumunu hemen etkilemeyebilir. Ancak süreç içinde Mısır doğal gazın bir bölümünü ihraç etme kararı alabilir. Mısır enerji ihraç eden bir ülkeydi. 2003 yılında boru hattı ile Ürdün’e doğal gaz ihraç etmeye başlamıştı. İki LNG tesisi ona ihracatını artırma olanağı veriyordu. 2007-2008 döneminde doğal gaz ihracatından 3.2 milyar dolar gelir elde etti. İsrail ve Suriye’ye gaz ihraç etti. Türkiye ve Lübnan’a da gaz ihracatı planlıyordu. Sonra durum değişti. 2015’te Mısır hiç doğal gaz ihraç etmedi. 2015-2016’da 2-3 milyar dolarlık doğal gaz ithal edecekti. Şimdi durum yine değişti.
Doğal gaz keşfinin Mısır açısından siyasal sonuçları da olacak. Cumhurbaşkanı Abdel Fettah El Sisi ve otoriter rejiminin konumunu güçlendireceği tartışma götürmez. Bulunan doğal gaz içte büyük zorluklarla boğuşan Sisi için bulunmaz bir nimet. Doğal gazın Mısır ekonomisine sağlayacağı katkı Sisi’nin işini kolaylaştıracak. Yeni Süveyş Kanalı’nı açarak halk nezdinde puan kazanan Sisi, doğal gazla daha da güçlenecek. Uzun vadede doğal gaz gelirlerinin nasıl kullanılacağı, halkın yaşam düzeyine yansıyıp yansımayacağı ayrı bir konu. Ülkenin enerji kaynaklarının bol olduğu dönemde halk enerji sıkıntısı çekiyordu. Yolsuzluk ve rüşvetin yaygın olduğu ülkelerde halkın zenginliklerden pay alması kolay değil.
Zohr doğal gaz yatağının bulunmasına dek Doğu Akdeniz’deki en büyük yatak İsrail’in Leviathan yatağıydı. Doğal gaz oyununda bölgede en önemli oyuncu İsrail’di. Şimdi durum değişiyor. Artık İsrail ikinci sırada. Haaretz gazetesinin yazdığı gibi bu yeni gelişme İsrail’in enerji planlarında değişikliğe yol açabilir. İsrail Mısır’ı önemli bir pazar olarak görüyordu. Mısır’la 15 yıllık bir anlaşma imzalamayı, Leviathan ve Tamar’dan ihracat yapmayı planlıyordu. Artık Mısır’ın İsrail doğal gazına ihtiyacı yok. Bu gelişme karşısında İsrail enerji hisse senetleri değer kaybetti.
Mısır’a doğal gaz ihraç etmeyi planlayan ve gelişmeleri yakından izleyen bir diğer aktör Kıbrıslı Rumlardır. Büyük bir doğal gaz yatağı bulmak onların umuduydu ama sonuçta piyango Mısır’a çıktı. Biraz burukluk hissediyor olmaları lazım. Anastasiadis, Mısır’ın bulduğu dev doğal gaz yatağının 10, 11 ve 12. parsellere çok yakın olduğuna işaret ederek “Biz de bulabiliriz” mesajını verdi. Ancak açıklamasında esas olarak coğrafi konumun verdiği avantajlara vurgu yaptı. İsrail ve Mısır doğal gazının Avrupa’ya ulaşması konusunun kendilerinin jeo-stratejik konumunu güçlendirdiğini söyledi. Kıbrıs sorunu çözümlenmeden doğal gazın Türkiye’ye gitmesinin mümkün olmadığını da belirtti. 2019-2020’de 12. parselden Mısır’a doğal gaz ihraç etme planları bu gelişmeden nasıl etkilenecek? Taraflar bu yılın Şubat ayında “Memorandum of Understanding” imzalamıştı. İsrail gibi Kıbrıslı Rumlar da bazı planlarını gözden geçirmek durumunda kalabilir.
Mısır’la ilgili gelişmeyi Türkiye de yakından izliyor. Türkiye-Mısır ilişkilerinin kopuk olması durumu zorlaştıran bir etken. Mısır’la iyi ilişkiler içinde olsaydı Türkiye Doğu Akdeniz enerji oyununda daha etkili bir konumda olabilirdi. Doğal gaz keşfi Mısır’ın elini güçlendirdi. Türkiye bu realiteyi kabul ederek hesaplarını yapmalı. Mısır’la (ve İsrail’le) ilişkilerini normalleştirmeye çalışmak en akılcı yoldur.
Mısır’ın bulduğu doğal gaz “game changer” (oyun değiştirici) olarak niteleniyor. Şimdi tüm aktörler bu gelişmenin kendilerini nasıl etkileyeceğini hesaplamakla meşgul. Mısır ve ENI memnun ve mesut.
