Bugün ve yarın Washington’da dördüncü “Nükleer Güvenlik Zirvesi” gerçekleşiyor. Rusya hariç dünyanın önde gelen ülkelerinin liderleri iki gün boyunca artan terör tehdidi karşısında nükleer güvenlik konusunu masaya yatıracaklar. Bu zirvelerin fikir babası Başkan Obama’dır. 2009 yılında yaptığı bir konuşmada nükleer materyallerin güvenliği konusunda uluslararası bir girişim başlatacağını duyurmuştu. İlk “Nükleer Güvenlik Zirvesi” 2010 yılında Washington’da, ikinci zirve 2012 yılında Seul’da, üçüncü zirve de 2014’te Lahey’de gerçekleşmişti. Zirvelerin amacı nükleer silah yapımında kullanılabilecek zenginleştirilmiş uranyum, ayrıştırılmış plutonyum gibi nükleer materyallerin, nükleer silah ve tesislerin güvenliğinin sağlanması, terör örgütlerinin eline geçmesinin engellenmesidir. Bazı terör örgütlerinin nükleer teknoloji peşinde oldukları sır değil. Nükleer bir terör saldırısını engellemek tüm ülkelerin güvenliği açısından önemli. Şimdiye dek gerçekleşen üç Nükleer Güvenlik Zirvesi bu alanda somut sonuçlar doğurdu. Washington’da toplanan liderler nükleer güvenlikle ilgili önlemleri güçlendirme konusunda çalışma yapacaklar. Nükleer güç olan Rusya’nın zirveye katılmaması bir eksiklik.
Washington zirvesinin hemen öncesinde Harvard Üniversitesi’ne bağlı Belfer Center “Nükleer Terörizmi Önleme” başlıklı 143 sayfalık kapsamlı bir rapor açıkladı. Rapora göre nükleer terörizm tehdidi reeldir. Bu riskin azaltılması için nükleer silah ve tesislerle nükleer materyallerin korunması konusunda alınan önlemlerin artırılması gerekir. Terör örgütleri devamlı değişim içinde oldukları gibi nükleer güvenlik konusundaki tedbirlerin de devamlı olarak geliştirilmesi, iyileştirilmesi gerekir. Rapora göre son 25 yıl içinde nükleer güvenlik konusunda ciddi ilerlemeler sağlandı. 2014 Nükleer Güvenlik Zirvesi’nden bu yana sağlanan ilerleme ise “ılımlı” olarak nitelendi. Ancak son iki yılda IŞİD gibi terör örgütlerinin kapasiteleri büyük oranda arttı. Dolayısıyla iki yıl öncesine göre nükleer terörizm tehdidi artmıştır.
Rapora göre Washington’da bugün toplanan Nükleer Güvenlik Zirvesi, alacağı kararların niteliğine göre, güvenliği artırıcı veya azaltıcı bir rol oynayabilir. Zirve’de teröristlerin ve hırsızların oluşturduğu tehdide karşı dünya çapında tüm nükleer silah ve materyallerin etkili ve sürdürülebilir şekilde güvenliğinin sağlanması kararı alınırsa üst düzeyde güvenlik sağlanacak. Bu çerçevede nükleer güvenlik devamlı olarak iyileştirilmesi gereken bir konu olarak algılanacak ve bunun yapılması riskleri azalacak. Diğer olasılık zirveden etkili kararlar çıkmaması, zirve sonrasında (çeşitli nedenlerle) alınan önlemlerin yetersiz kalmasıdır. Bu durumda nükleer terörizm riski artacak. Dolayısıyla zirveye katılan liderlerin omuzunda çok büyük bir sorumluluk var. Umarız bu sorumluluğun gereklerini yerine getirirler.
Terörist örgütler çok sayıda insanı öldürme, maksimum düzeyde katliam yapma hedefini güdüyorlar. Basit bir nükleer bomba bu hedefe ulaşmada araç olabilir. Rapora göre böylesi bir bomba yapmak kolay değil ama teknik yönden gelişmiş terörist gruplar gerekli nükleer materyali elde ederse bunu başarabilir. Bir şehrin ortasında patlatılacak çok basit bir nükleer bombanın yaratacağı sonuçlar korkunç olacak. Rapora göre El Kaide ve Japon terör örgütü Aum Shinrikyo, nükleer silah elde etmek için ciddi çaba harcadılar. IŞİD’in nükleer silah elde etmeye çalıştığı yönünde henüz bilgi yok ama bunu istemesi durumunda maddi ve diğer olanakları El Kaide örgütünden daha fazladır. Belçika’da nükleer tesislerin hedeflendiği yönündeki haberler uyarı olmalı.
Teröristlerin nükleer bir saldırı gerçekleştirmesi tüm dünya için çok ciddi ekonomik, siyasal, sosyal sonuçlar doğuracaktır. Bu nedenle böylesi bir saldırı olasılığı düşük olsa bile çok sıkı önlemler alınması gerekir. Nükleer güvenlik konusunda şimdiye dek sağlanan ilerlemelere rağmen hala bazı zayıflıklar, açıklar, yapılması gereken işler vardır. Son yıllarda ABD ile Rusya arasında nükleer güvenlik konusunda işbirliğinin büyük oranda durması zayıflıklara neden oluyor. Rusya’nın bugünkü zirveye katılmaması bu durumun göstergesi. Rusya, dünyanın en fazla nükleer depolamasına sahip ülkedir. Bunlar çok geniş bir coğrafyaya yayılmıştır. Sovyetler Birliği’nin yıkılması sonrasında ABD’nin de desteği ve senatör Richard Lugar’ın önemli katkıları ile bu alanda önemli ilerlemeler sağlanmış olsa da hala yapılacak çok iş var. Rusya’da yaygın olan yolsuzluk, örgütlü suç bu açıdan risk oluşturuyor. Radikal İslamcı gruplar da bir risk. Rusya’nın ekonomik sorunları durumu daha da zorlaştırabilir. Raporda Pakistan ve Hindistan’da var olan risklere ve diğer risk kaynaklarına da değiniliyor.
Sonuç olarak nükleer güvenliğin artırılması görevi insanlığın önünde duruyor. Önemli olan yetkililerin konunun önemini kavramasıdır. Washington Nükleer Güvenlik Zirvesi’nin sonuçlarını merakla bekliyoruz.
